Bierland Italie

Italie is natuurlijk een wijnland, sterker nog: het is de grootste wijnproducent ter wereld. Maar, het bier is in opkomst. We kennen natuurlijk allemaal Peroni en Nastro Azzurro, maar de afgelopen tien jaar zijn de ambachtelijke bierbrouwerijen als paddestoelen uit de grond geschoten. Inmiddels kent Italie ruim 1000 bierbrouwerijen. Wat hen bindt: creativiteit en wil tot experimenteren maar met respect voor de ‘Italianità’.

 

Al in de jaren 90 van de vorige eeuw experimenteerde de eerste Italianen met ambachtelijk bier, maar pas sinds het begin van deze eeuw is er sprake van een echte bierbeweging in Italie. In het hele land zijn kleine brouwerijen uit de grond geschoten, maar opvallend is de grote concentratie in de centrale regio’s met Rome als opvallend middelpunt. ‘Het ontbreken van een biertraditie heeft Italiaanse brouwers ongekende vrijheid gegeven,’ zegt Leonardo di Vincenzo, oprichter en eigenaar van de ambachtelijke brouwerij Birra del Borgo. ‘In Engeland werd je tot 2008 met scheve ogen aangekeken als je ‘modern’ bier brouwde en in Duitsland komt het ambachtelijk brouwen nu pas een beetje van de grond.’

Di Vincenzo is een gejeesde chemische biologie student die in 2005 van zijn hobby zijn werk wilde maken. Tot verbijstering van zijn ouders en de professoren op de universiteit leek het hem een beter idee om zijn slaapkamerbrouwsels aan de man te brengen dan om af te studeren. Hij verhuisde van zijn geboortestad Rome naar Abruzzen waar opa en oma nog een huis hadden en het dus goedkoper produceren was. In Borgorose, een gat van een paar honderd inwoners op zo’n honderd kilometer ten oosten van Rome, begon hij te experimenteren met hop, mout en graan. Zijn doel: bier opnieuw uitvinden. Met ‘bizarre’ bieren met tabak, watermeloen en, sinds kort, wijnmost lijkt hij daar aardig in te slagen.

 

Inmiddels verkoopt Birra del Borgo haar dertig verschillende bieren over de hele wereld, heeft Di Vincenzo 45 mensen in dienst en is hij sinds een jaar ook eigenaar van een restaurant in het centrum van Rome. ‘In de Osteria della Birra worden alle gerechten gecombineerd met bier. Je kan géén wijn krijgen in ons restaurant.’

Dat is voor Italianen die gewend zijn alleen bier te drinken bij hun pizza, erg wennen.

‘Hebben we niet, zeggen we tegen mensen die wijn vragen bij hun pasta of hoofdgerecht,’ lacht Di Vincenzo, achterover hangend op een groene Chesterfield bank in zijn in industrial stijl ingerichte restaurant. ‘En dan adviseren we welk bier bij welk gerecht past en dat waarderen mensen erg. Er zijn nog geen klanten weggelopen.’

 

 

Met de populariteit van ambachtelijk bier openen bijna maandelijks nieuwe speciaalbier café’s in de Italiaanse hoofdstad. Negen jaar geleden was Open Baladin de eerste, een hippe shabby chique restaurant vlakbij Campo de’Fiori in het centrum van Rome met wel 30 bieren op de tap en nog eens 40 of 50 op de fles. Maar, wél een restaurant, want eten is belangrijk. ‘Italianen drinken niet gauw buiten het eten om,’ zegt Leonardo di Vincenzo, in 2009 betrokken bij de opening van Open Baladin. ‘Dat begint wel te veranderen, maar drinken om het drinken is niet aan Italianen besteed.’

 

Inmiddels struikel je in uitgaanswijken als Trastevere en Testaccio over de ‘locali della birra’, maar in slechts een handjevol vind je het meest bijzondere Italiaanse biertje: de Tre Fontane Trappist.

 

‘De abdij heet de ‘Tre Fontane’ vanwege de drie bronnen die hier ontsprongen na de martelaarsdood van de Heilige Paulus,’ vertelt Sergio Daniele, hij is leek en woordvoerder van de brouwerij die ligt aan de Via Acque Salvie (De zalige waterenstraat…). ‘Paulus werd op deze plek op bevel van keizer Nero onthoofd. Zijn hoofd stuiterde op drie verschillende plekken op de grond en op die plekken ontstonden waterbronnen. Een warme, een lauwe en een koude.’ Over de bronnen werd een kerkje gezet, de Chiesa del Martirio di San Paolo, één van de drie kerken op het abdijcomplex. Behalve de prachtige pijnbomen valt vooral de weldadige stilte en rust op, terwijl op de Via Laurentina, één van Rome’s drukste uitvalswegen aan de zuidkant van de stad, tientallen auto’s per uur voorbij denderen.

Ooit was de abdij van Tre Fontane met 450 hectare het grootste landbouw bedrijf van midden Italie en werd hier door de Trappisten schapen gehouden, graan verbouwd en chocolade, honing en likeur gemaakt. ‘Eucalittino wordt gemaakt van eucalyptus bladeren, bomen die door een monnik in de 19e eeuw vanuit Australië naar Rome zijn gebracht. Hij dacht dat er een verband bestond tussen de aanwezigheid van eucalyptus bomen en afwezigheid van malaria.’ Waarschijnlijk was het droogleggen van het moeras rondom de abdij effectiever tegen malaria dan de eucalyptus, ook al heeft de boom de eigenschap veel water te absorberen. De malaria verdween en de eucalyptus bleef. En niet alleen voor de likeur. ‘Acht jaar geleden vonden we een oud recept met eucalyptus bladeren. Het was een recept voor bier, maar er was geen reden om een brouwerij te beginnen. Geld verdienen hoeft hier niet.’ Toen de abdij onverwacht werd aangeslagen voor onroerend goed belasting en failliet dreigde te gaan, besloten de trappisten bier te gaan brouwen. Na wat experimenten bij bierbrouwers in de buurt, konden ze in 2015 voor zichzelf beginnen en, omdat het bier binnen de muren van de abdij door monniken gebouwen wordt, het Trappist keurmerk aanvragen. Er zijn elf erkende trappisten brouwerijen in de wereld, de meeste in België en Nederland

Op deze zonnige vrijdagmiddag is de brouwerij leeg, maar de geur van verschaald bier hangt in het 18e eeuwse gebouw, her en der liggen balen met eucalyptus bladeren. In het proeflokaal naast de brouwerij tapt Daniele een glas Tre Fontane trappist. Een donkergele troebele tripel, ondanks de 8,5% alcohol verraderlijk fris. ‘Met de eucalyptus hebben iets eigens toen willen voegen, iets dat typisch is voor deze abdij.’

Dat eigene, die Italianità, dat is wat ook Leonard di Vincenzo probeert mee te geven aan zijn bieren. ‘Eén van mijn eerste biertjes, La Ducchessa, wordt gemaakt met spelt uit de bergen rondom Borgorosa, Keto met Toscaanse tabak en met L’Equilibrista hebben we bier en wijn samen gebracht. De eerste Italian Grape Ale, bier gebrouwen met het most van Sangiovese druiven.’

 

En zo is de cirkel weer rond. Italie wijnland met een bierrandje.