De interculturele crux naar nieuwe zakelijke mogelijkheden

“Ik werk alleen met Duitsers, want die zijn recht-door-zee en weten hoe ze om moeten gaan met verschillende business modellen en culturen”

Oké.

Prima dat je er zo over denkt, maar waar is deze eenheid van subjectiviteit op gebaseerd? Vraag tien personen naar hun ervaring met Duitse ondernemers en je krijgt tien verschillende antwoorden. Prima natuurlijk, stel je voor, maar wat betekent dat voor een ‘buitenstaander’ als deze wil gaan werken met een ander buitenland waar mogelijke kansen voor hem liggen?

Wist je dat 70% van alle internationale fusies en overnames mislukt? In de top vier van meest voorkomende redenen waarom het mis gaat in een onderhandelingsproces, komen de volgende punten naar voren: dubbele agenda’s, onduidelijkheid over financiën, verwarring en als laatste miscommunicatie. Ongelooflijk dat het laatste punt niet op nummer één staat.

Laten we wel wezen: zodra we ergens over beginnen, betekent het dat we in communicatie zijn, toch? Het was niet voor niets de Italiaanse cineast Federico Fellini na het maken van ‘La Dolce Vita’ de woorden “een andere taal geeft een andere visie op het leven” uitsprak. Ik kan niet anders dan deze opvatting met hem delen: in welke cultuur jij je ook begeeft, zorg dat je dezelfde taal spreekt om miscommunicatie uit de lucht te halen. Daarbij wel de kanttekening: onder communicatie versta ik meer dan alleen woorden en het gebruik van handen en voeten…

Verschillende interculturele experts en cultureel antropologen zeiden het: taal is cultuur is communicatie. Zich buigend over dit complexe thema proberen zij met universele theorieën heel cultureel specifieke kenmerken te ontrafelen. Doen ze dat voor hun lol? Ongetwijfeld, maar ze doen het vooral voor u, ondernemer, expats en geïnteresseerde. Waarom? Omdat ze trachten bij u bewustwording te creëren, terwijl ze met theorieën en modellen de uitleg erbij geven.

En wat zijn er veel experts geweest. Te beginnen met de oer-expert Geert Hofstede. De denker achter IBM en de bedenker van de door hem ontwikkelde theorie waarin hij een aantal dimensies uiteenzet om culturen te classificeren en zodoende te generaliseren. Jammer voor Geert is echter wel dat hij alleen zijn testen heeft uitgevoerd binnen IBM, waardoor er vraagtekens kunnen worden gezet bij de representativiteit van de doelgroep. Daarnaast is het generaliseren van een cultuur niet geheel gepast: kijk eens binnen Italië, de verschillen tussen Noord en Zuid zijn enorm. Dat kun je niet generaliseren tot één soort Italiaan. Wat belangrijk is, dat jij je bewust bent van wat er gebeurt en wie wat uiteenzet.

Ik wil je daarom vandaag kennis laten maken met een andere interculturele theorie, namelijk die van Richard Lewis. In plaats van culturen te analyseren aan de hand van dimensies als onzekerheidsvermijding en masculiniteit, dat wat Hofstede doet, kiest Lewis ervoor culturen op glijdende schaal in te delen. Hij heeft drie uitersten opgezet “lineair actief”, “reactief” en “multi-actief” en daartussen laat hij zien dat culturen zowel reactief als lineair kunnen zijn. Als zijn ze het maar een beetje, er zit meer variatie in het model; het is dynamischer. En biedt kansen!

Lewis’ uitleg van de categorieën is als volgt: lineaire culturen zijn cool, feitelijk en uitvoerende planners (bijvoorbeeld Duitsland en Nederland), een reactieve cultuur kent toeschrijvingen als beleefd, vriendelijk en goede luisteraars (China en Vietnam bijvoorbeeld) en multi-actieve culturen kunnen warm, emotioneel en impulsief zijn (zoals o.a. Italië en Spanje).

De charme van het Lewis-model is, naar mijn mening, de bescheiden benadering tot culturen. Met zijn model wil hij geen absolute waarheid verkondigen (wat in deze business ook vrij onmogelijk is, want ieder mens is uniek en wordt door culturele waarden gedreven maar gaat daar op een eigen manier mee om). Aan een cultuur kun je dus bepaalde toeschrijvingen doen die niet a priori gelden voor de gehele bevolking, laat staan het hele land.

Bijvoorbeeld: je kunt Nederlanders toeschrijven dat ze erg op Duitsers lijken (hoe vaak word je in het buitenland niet gevraagd of je Duits bent? Nou, dat dus). Voor vele mensen zijn Nederlanders en Duitsers hetzelfde. En volgens Lewis is er een grote mate van lineaire activiteit bij onze beide culturen te bespeuren. Echter, zijn wij daarin gematigder dan Duitsers en bezitten we op zijn schaal dan ook andere kwaliteiten die meer neigen naar een multi-actieve cultuur. En dat opent weer andere deuren naar de multi-actieve kant, waar onder anderen Italië zich bevindt.

Mijn crux? Er is veel mogelijk als we naar elkaar kijken en luisteren. En vooral zien waarin we overeenkomen. Zodoende zijn er veel combinaties mogelijk en kan er op grote schaal veel nieuwe co-creërende culturen en relaties ontstaan.

Het ontstaan van nieuwe culturen? Tsja, dat vergt training en kennisdeling. En uiteindelijk bewustwording van de mogelijkheden. En dat kan. Een gedegen interculturele competentietraining, waarin je theorie en praktijk koppelt, en op een eenvoudige manier je bewust wordt van het gedrag van de ander, kan in veler gevallen net dat duwtje in de goede richting zijn.